Er zijn van die onderwerpen waar je niet zoveel van afweet. Zo leek Wereldoorlog Twee altijd iets dat zich vooral afspeelde in Europa en oh ja, ook in Azië. Ik kende natuurlijk The Bridge over the River Kwai waarin heroïsche Britse officieren de Japanners (uiteindelijk) saboteerden en de levenslange haat van cabaretier Wim Kan die Japan en de Japanners nooit kon vergeven voor wat zij hem en vele Nederlanders hadden aangedaan tijdens de bouw van de spoorlijn naar Birma. Na het lezen van The Narrow Road to the Deep North kan ik me daar iets bij voorstellen. Flanagan beschrijft de martelingen en afranselingen van de krijgsgevangenen nauwgezet en laat niets aan de verbeelding over. Datzelfde geldt overigens voor het kleine inkijkje dat hij geeft in de psyche van twee Japanse officieren. Zij weten niet beter dan dat zij vechten en wellicht sterven voor de keizer en zijn rijk. Dat die spoorlijn er moet komen, dat is nu eenmaal opdracht en die krijgsgevangenen moeten het toch een eer vinden dat ze voor de keizer mogen sterven. Op het moment dat het zelfs majoor Nakamura teveel wordt (hij weet best wel dat hij een onmogelijke opdracht heeft gekregen) neemt hij nog wat meer drugs (nodig om de malaria tegen te gaan maar zwaar verslavend) en geeft vervolgens zo stoned als maar wat opdracht tot nog harder werken, tot afranseling totdat de dood erop volgt. Chirurg Dorrigo Evans, doet zijn best om de wreedheid van Nakamura enigszins in te tomen maar moet vaak machteloos toezien. Het is dan ook niet vreemd dat hij bij terugkeer in Australië niet meer in staat is tot normaal menselijk contact. Hij is afstandelijk en vlucht in zijn werk en vele buitenechtelijke relaties. Die afstandelijkheid wordt gereflecteerd in de schrijfstijl van Flanagan. Tijdens de eerste 50 pagina's vroeg ik me af waarom mensen enthousiast waren over deze roman met zijn wat hoekige schrijfstijl. En toen ging Flanagan over naar het krijgsgevangenenkamp in Birma en .hing ik aan zijn lippen. Flanagan slaagt er namelijk in de kameraadschap van de mannen volledig en ontroerend tot leven te brengen. Hij slaagt er bovendien in het kamp en de jungle op een bijna poëtische en filosofische manier te beschrijven. Hij is tenslotte meer dan duidelijk over zijn walging voor Japanners die officieren privileges verstrekken (zij hoeven niet te werken aan de spoorlijn en krijgen geld voor eten, kleding ed) en voor de officieren die deze privileges nog accepteren ook. Dorrigo pikt zodra hij kan hun geld in om eten en medicijnen voor de zieken te kopen en zet ze aan het werk in het kamp zelf. Flanagan is ook vernietigend over het feit dat na WO 2 de geallieerden minder streng waren voor hooggeplaatste Japanse officieren dan voor officieren met een lagere rang en soldaten. De doodstraf voor oorlogsmisdaden blijkt vaker gegeven aan het voetvolk dan aan de toplaag van de bevolking waarvan de geallieerden vermoedden dat zij hun kennis, macht en rijkdom nodig hadden (in de strijd tegen de Russen bijvoorbeeld). Flanagan keurt deze praktijk duidelijk af en laat de Koreaan, ooit in het leger gegaan omdat hij zo zijn arme familie van eten kon voorzien, zich afvragen waarom hij moet sterven terwijl de keizer gewoon lekker keizer kan blijven. Idd, krom.
The Narrow Road to the Deep North is meer dan een verslag van een gruwelijke periode in de geschiedenis. Het is een roman die een beladen onderwerp koppelt aan een prachtige vertelstijl en een kunstig opgebouwde structuur. Ik snap waarom deze roman genomineerd is voor de short list van de Man Booker Prize 2014.
De titel is gebaseerd op een oud Japans gedicht, in de roman een favoriet van majoor Nakamura.
The months and days are the travellers of eternity. The years that come and go are also voyagers. Those who float away their lives on ships or who grow old leading horses are forever journeying, and their homes are wherever their travels take them. Many of the men of old died on the road, and I too for years past have been stirred by the sight of a solitary cloud drifting with the wind to ceaseless thoughts of roaming.
http://en.wikipedia.org/wiki/Oku_no_Hosomichi#The_text
Geen opmerkingen:
Een reactie posten